DUYULAR
DENGE VE HAREKET
Başımızın ve vücudumuzun uzaydaki konumu hakkında beynimize bilgi verir. Bu duyusal girdi sayesinde hareketi algılar, planlar ve dengemizi sağlarız.
DOKUNMA
Hafif dokunma, derin bası, sıcaklık, titreşim, ağrı vb. duyularını beynimize ileten sistemdir. Dokunma sistemi ile elimizdeki cismin şeklini, büyüklüğünü, dokusunu, ısısını vb. algılarız.
DERİN DUYU
Kas ve eklemlerden alınan derin duyu ile ne kadar kuvvet uyguladığımızı, vücut parçalarımızın vücudumuza göre nerede ve nasıl konumlandığını algılarız.
İÇ ORGAN DUYULARI
İç organlarımızdan gelen bilgilerdir. Acıkma, susama, vücut ısısı vb. ilgili bilgi verir.
DUYU BÜTÜNLEME NEDİR?
Duyu Bütünleme, vücuttan ve çevreden alınan duyusal bilgilerin işlemlenmesi, bütünlenmesi ve organize edilmesidir. ‘Kişinin kendi vücudundan ve çevresinden alınan duyusal bilgilerin organize edildiği ve kişinin vücudunu çevrede etkili bir şekilde kullanmasına olanak sunan nörolojik bir süreçtir.’ A.Jean Ayres (1989) Çocuklar gelişim süreçleri boyunca duyusal uyaranları nasıl alacağını, sürecin nasıl işleneceğini ve çevredeki ihtiyaç duyulmayan duyusal uyaranları nasıl devre dışı bırakacağını öğrenir.
Örneğin; bebek yemeğin dokusunu keşfetmek için dokunma (taktil) duyusunu , yemeği ağzına götürmek için derin duyuyu (propriosepsiyon), yemeği tanımlamak için koku ve tat duyusunu kullanır. Yemek yeme süresince denge ve hareket ( vestibüler) duyusu ile doğru oturuş pozisyonunu kurar ve korur.
DUYU BÜTÜNLEME BOZUKLUĞU NEDİR?
Çevreden ve vücudumuzdan gelen duyusal bilgileri merkezi sinir sisteminde algılamada, değerlendirip işlemlemede ve sonucunda verilen doğru (adaptif) cevapta yaşanan probleme duyu bütünleme bozukluğu denir. Örneğin; kişi caddede karşıdan karşıya geçerken hızla yaklaşan arabanın korna sesini işitir, sesin nereden geldiğini idrak eder, yaklaşan arabayı görür ve hızlıca vücudunu organize eder, kaldırıma geri döner.
Duyu Bütünleme Bozukluğu olan kişilerde aşağıdaki sorunlar olabilir:
• Korna sesini duymayabilir.
• Sesi duyar fakat nereden geldiğini algılayamayabilir.
• Hangi arabanın, ne kadar hız ile kendisine doğru geldiğini göremeyebilir.
• Kaldırıma bakmadan, kaldırımın yerden yüksekliğini hesaplayıp çıkamayabilir, takılıp düşebilir.
• DOKUNMA DUYU BOZUKLUĞU
• DERİN DUYU BOZUKLUĞU
• DENGE VE HAREKET BOZUKLUĞU
Dokunma duyusu ile ilgili duyu bütünleme problemi olan kişiler farklı dokunuşlara farklı tepkiler gösterebilir. Bu tepkiler kişinin duyusal profiline göre farklılık gösterir. Örneğin; parmak boyasına temas etmiş bir çocuk öfke nöbeti boyutunda tepki verebilir bir başka çocuk parmağında boya var mı hangi parmağında ne kadar boya var, farkında bile olmayabilir.
Derin duyu ile ilgili duyu bütünleme problemine bazı örnekler verecek olursak ; elbiseleri ve ayakkabılarını giyemez, ellerindeki objeleri ya çok sıkı ya da çok gevşek tutarlar. Örneğin; su içerken su bardağı ellerinden kayıp düşebilir. Toplum içerisinde ‘sakar ‘ ya da ‘yaramaz çocuk’ etiketi alabilirler. Yerinde duramayan kıpır kıpır çocuklar olabildikleri gibi yerinden kalkmaya gücü olmayan görünümünde çocuklar da olabilirler. Dikkatsiz olurlar ve odaklanamazlar. Oyun oynama becerileri yaşıtlarına göre geri kalmış olabilir.
Denge ve hareket duyusu ile ilgili duyu bütünleme problemi olan kişilerin harekete toleransı, hareketi işlemleme becerileri farklıdır. duyusal profiline göre bir çocuk oyun parkına gitmek istemeyebilir. Hatta sallanmakta olan salıncaklara bakmaya bile tahammülü olmayabilir. Diğer bir çocuk ise oyun parkında kendini tehlikeye atacak kadar hareket halindedir. Denge ve koordinasyon problemleri yaşayabilirler (merdiven çıkmak, tırmanmak vb.)
Kısacası günlük yaşamda yaşanılan zorlukları çözebilmek için kişinin duyusal profilini analiz etmek gerekmektedir.
ÇOCUĞUMDA DUYU BÜTÜNLEME PROBLEMİ VAR MI?
• Dikkat dağınıklığı ve odaklanma problemleri
• Davranış problemleri ( öfke nöbetleri, ağlama ya da gülme krizleri, takıntılı davranışlar vb.)
• Rutini fazla sevmek, değişikliklere fazla tepkili olmak
• Çabuk öfkelenmek ve sonrasında sakinleşmede güçlük yaşamak
• Çocuğun anneden ayrılamaması, fazla bağlı olması
• Sosyalleşme problemleri
• Sınırlı, tekrarlayıcı oyun oynama becerileri
• Zayıf özgüvene sahip olmak
• Motor gelişimde gerilik ( oturma, emekleme, yürüme vb.)
• Sakar olmak, sık sık düşmek
• Konuşma problemleri veya konuşmanın gecikmesi
• Yeni beceri öğrenmede zorluk ( bisiklete binmek, dans etmek, yazı yazmak vb.)
• Günlük yaşamında fazla hareketli olmak
• Okulda, sırada vb. beklemesi gereken ortamlarda bekleyememek, yerinde duramamak
• Günlük yaşam aktivitelerinde problemler
• Elbise , ayakkabı giyememek, düğme ilikleyememek, fermuar kapatamamak
• Saç ve tırnak kesme problemleri
• Banyo problemleri
• Yeni kıyafet, ayakkabı giymek istememek ya da değiştirmek istememek
• Çıplak ayakla çimlere, kuma basmak istememek
• Ani seslerden korkma ( korna sesi, elektrik süpürgesi, fön makinesi, mutfak robotu vb.)
• Farklı doku, koku ve tatlara normalden fazla tepki göstermek
• Benzer tat, doku ve kıvamda yemek seçmek
• Oyun parkı, alışveriş merkezi, restoran gibi kalabalık ya da gürültülü mekanlarda bulunmak istememek
Yukarıda yazılanlar örnek amaçlıdır. Günlük yaşamda daha farklı zorlukları olabilir.
DUYU BÜTÜNLEME PROBLEMLERİNİN EŞLİK ETTİĞİ DURUMLAR
• Otizm
• Dikkat eksikliği
• Psikososyal ve motor gelişim geriliği
• Nörogelişimsel Bozukluklar (Serebral Palsi, Spina Bifida, Hidrosefali, Gelişim Geriliği vb.)
• Konuşma problemleri ve konuşma geriliği
DUYU BÜTÜNLEME TERAPİSİ NEDİR?
Kurumumuzda uygulanan test ve yapılan değerlendirme seansı sonucu çocuğa özgü duyu profili oluşturulur. Oluşturulan duyu profiline program belirlenir.
Terapi sürecinde duyusal profili doğrultusunda çocuğa özel çevre adaptasyonu ile çocuğun aktif katılımı sağlanır. Günlük yaşamındaki yanlış tecrübeleri değiştirmek ve doğru (adaptif) cevabı elde etmek hedeflenir.
